USPON PERFORMATIVNIH DRUŠTVENIH NAUKA: KA NOVIM FORMAMA PRAKSISA

Apstrakt

U radu se razmatraju epistemološke, tehničke i naučno-strategijske specifičnosti i implikacije “performativnog zaokreta” u društvenim naukama. Iako još uvijek predstavljaju predmet brojnih (van)akademskih rasprava i kontroverzi, nesumnjivo je kako performativne metodologije, tj. istraživačke strategije koje kombinuju kvalitativne istraživačke pristupe i umjetničke forme, imaju sve veći uticaj na glavne tokove društvenih nauka. Navedene metodologije već nekoliko decenija veoma uspješno podrivaju dominantni pozitivistički diskurs u društvenim naukama, a u opštijem smislu i viziju “normalne nauke” zasnovanu na fundacionalističkim epistemološkim pretpostavkama. Najočigledniji efekti širenja uticaja performativnih metodologija u okviru društvenih nauka ogledaju se u sve učestalijem odbacivanju akademskog elitizma u korist laičkih epistemologija, odnosno promociji demokratizirajućih i komunikativnih dimenzija naučnih istraživanja. Drugim riječima, performativne metodologije počivaju na iskustvenom sticanju svrsishodnih (sa)znanja – praksisu. U tom kontekstu, ovo istraživanje je zasnovano na metateorijskoj i metodološkoj analizi heurističkih i emancipatorskih potencijala performativnih društvenih nauka. Rezultati istraživanja ukazuju da performativne društvene nauke pojedincima i društvenim grupama (kao učesnicima ili publici) omogućavaju neposredne uvide u kompleksnost i protivrječnosti njihovih društvenih stvarnosti, kao i mogućnosti za osnaživanje i prevazilaženje konkretnih problema sa kojima su suočeni (izazivanje društvenih promjena). Pored toga, kroz promovisanje transdisciplinarnosti, tj. upotrebu različitih teorijskih (pret)postavki i istraživačkih strategija, performativne društvene nauke u velikoj mjeri doprinose i očuvanju javnog statusa društvenih nauka u posthumanističkom dobu.